#: locale=es
## Acción
### URL
LinkBehaviour_5730D165_4F83_C8A0_41CD_1F70B56D957A.source = https://interreg.eu/programme/interreg-spain-portugal-poctep/
LinkBehaviour_C3E39C53_DD88_F88C_41D7_8839C141D51F.source = https://interreg.eu/programme/interreg-spain-portugal-poctep/
LinkBehaviour_C3E3AC53_DD88_F88C_41E4_FEA80CA8B776.source = https://www.ccdr-n.pt/
LinkBehaviour_56C0B32D_4F85_48A0_41B6_152F1D5E5F1F.source = https://www.ccdr-n.pt/
LinkBehaviour_C3E36C54_DD88_F8B4_41C8_98CC25816A3A.source = https://www.gnpaect.eu/portal-transfronterizo/
LinkBehaviour_5610E3FC_4F8D_CFA0_41C5_03EF96AD7F32.source = https://www.gnpaect.eu/portal-transfronterizo/
WebFrame_3D1F2DD5_21BC_EC99_41B0_A4AC7EB99DB2.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m17!1m11!1m3!1d52.684471754706465!2d-8.544806287249074!3d42.87830258128481!2m2!1f24.91384321117488!2f0!3m2!1i1024!2i768!4f35!3m3!1m2!1s0xd2efe414a0a61db%3A0x4a10875ce3ed5493!2sR%C3%BAa%20do%20Vilar%2C%20Santiago%20de%20Compostela%2C%20A%20Coru%C3%B1a!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380298078!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1EC6B88_C240_F8BA_41DE_6C5CCFC31A62.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m17!1m11!1m3!1d665.5146051032355!2d-8.239287232003731!3d43.48295172431266!2m2!1f0!2f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e761728821c49%3A0x17fe127686946bfa!2sCentro%20Privado%20Tirso%20de%20Molina!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072787511!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D60BDDCB_C2C0_38BF_41D2_EE8D6307959B.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d144.06428603455424!2d-8.22305586184647!3d43.48207591670248!2m3!1f322.7445358760332!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f35!3m3!1m2!1s0xd2e7609eb45a685%3A0xdda296a616eb7791!2sCampus%20Ferrol%20-%20UDC!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073362722!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1CC8139_C240_49DB_4197_C1553772C509.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d1556.7374411364449!2d-8.246510217349552!3d43.50775811551628!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2dd896774289a7%3A0xf0103cc9a86091f1!2sErmida%20de%20Chamorro!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073098276!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3A13DAC5_21FC_14F9_41A8_4820650CCBA4.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d171.6239671750529!2d-8.54456419422076!3d42.87940896407025!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efe46ae1477cd%3A0x1d3762e8a8765c02!2sFundaci%C3%B3n%20Gonzalo%20Torrente%20Ballester!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730379303920!5m2!1ses!2ses
WebFrame_39DCDE20_2384_6FB7_41B3_0D697622592E.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d177.98234542482743!2d-8.646565773509984!3d42.4324589600246!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f71c45615b0f7%3A0xafb643f896dca89!2sTeatro%20Principal%20de%20Pontevedra!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380614269!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3B72B1AD_218C_3489_41C0_C2BF089FC6E9.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d207.03206165216363!2d-8.546827290377466!3d42.87766882943796!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efe419f945865%3A0x18e42c182bcb5051!2sI.E.S.%20(Instituto%20de%20Educaci%C3%B3n%20Secundaria)%20%22Rosal%C3%ADa%20de%20Castro%22!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380062089!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3A41CDA1_2184_ECB9_41A4_D9C7A5D70233.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d213.51831583337506!2d-8.542367589266378!3d42.87873768934284!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2effddf9da253b%3A0x6405c3aacfc63ee8!2sFacultade%20de%20Xeograf%C3%ADa%20e%20Historia%20USC!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730379434324!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3A2F8172_2184_159B_41BF_3B409BEF6406.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d229.6447062033786!2d-8.647644494161197!3d42.43098880476888!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f710017f40b59%3A0xa5e77cbc6db05f92!2sIES%20Valle-Incl%C3%A1n!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380435462!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3DFA5E48_2184_6FF7_41C0_1676BCF639F3.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d2450.067292089646!2d-8.650131624745777!3d42.434505330396405!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f71c4f4d00f1f%3A0x199c2767c9221ee7!2sR%C3%BAa%20Arcebispo%20Malvar%2C%20Pontevedra%2C%2036002%20Pontevedra!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380373126!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1A7395B_C240_785F_41E7_B98A222706C4.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d246.42630681682184!2d-8.239301639646548!3d43.480943941561875!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e7616c00d754f%3A0x3678e2cb2de9ba98!2sJardines%20de%20Herrera!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072922399!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3D051B97_2184_1499_4175_959BBF988C3B.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d249.4968423534932!2d-8.54586292624938!3d42.88058485410419!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efffb4521385f%3A0x37e632e23700b152!2sPraza%20do%20Obradoiro!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380092878!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D18A93D0_C2C0_C8A9_41C1_77FE0E0C3BE7.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d282.83314953668986!2d-8.234826881092623!3d43.48351173908835!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e76105d954737%3A0xff1b005430b0dfce!2sCasino%20Ferrolano!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073427907!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D18E277B_C2C0_485F_41DB_788E6712A319.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d396.3137444218782!2d-8.23293596479658!3d43.483145294067235!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0x405a03ac2ed8dd2f%3A0x2c1777e7d5acec26!2sSede%20Afundaci%C3%B3n%20Ferrol!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073251643!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D19825E7_C2C0_4876_41D8_B2DEE8046680.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d469.8345332430177!2d-8.233623530555626!3d43.48224973894736!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e7611cb9b5dd9%3A0x705e0eea64684de0!2zUsO6YSBkb3MgSXJtYW5kacOxb3MsIDE1NDAxIEZlcnJvbCwgQSBDb3J1w7Fh!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073660234!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1A88832_C2C0_47E9_41D9_FA940B21A334.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d483.62163722040634!2d-8.22991030992948!3d43.48734751243713!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e760509b1c34f%3A0x7b53651d22bafbc2!2sIES%20Concepci%C3%B3n%20Arenal!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073470475!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1F912C4_C2C0_48AA_41BD_ED3D78D0CC34.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d484.58093448494674!2d-8.23898733588086!3d43.48204486958384!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e7617206f1419%3A0x36adb1e2a334b2d5!2sR%C3%BAa%20Gravina%2C%208%2C%2015401%20Ferrol%2C%20A%20Coru%C3%B1a!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073154635!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3E0A290A_239C_758B_41AF_2E56BDA37B4B.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d4900.380408218973!2d-8.646781824745961!3d42.43136123059525!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f71c5e6338639%3A0xf12faac2128044dc!2sPlaza%20Herrer%C3%ADa%2C%20Pontevedra!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380558534!5m2!1ses!2ses
WebFrame_38E4815B_2184_3589_41AF_9B93E478A3A0.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d55.32531215933613!2d-8.246726558061162!3d43.496629721977946!2m3!1f20.341387029482338!2f1.001244087369555!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f35!3m3!1m2!1s0xd2dd9420e03b743%3A0xfe4dfa05ee79dac4!2sCasa%20natal%20de%20Gonzalo%20Torrente%20Ballester!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072506008!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3DFA77CF_2184_1C89_41BA_D4B62E28C7AF.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d581.5139003113595!2d-8.542663251435874!3d42.878291246238916!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efe46fa8bf295%3A0xed3eb56f36996ff3!2sPraza%20de%20Mazarelos%2C%20Santiago%20de%20Compostela%2C%2015703%20Santiago%20de%20Compostela%2C%20A%20Coru%C3%B1a!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380157231!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1F17689_C240_48BB_41DB_BBB49591F5EC.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d585.5772837174211!2d-8.236037198079782!3d43.48524782057578!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e761a681db4fd%3A0x8b2425cdae3ee4aa!2sCentro%20Torrente%20Ballester%20CTB!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073049219!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3AFCAF26_2184_6DBB_41BD_B4D34A5AE2B6.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d608.1243703303728!2d-8.546136930417626!3d42.88202198090021!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efe439b680605%3A0xb7f8910724f239fc!2sR.%20de%20San%20Francisco%2C%20Santiago%20de%20Compostela%2C%2015704%20Santiago%20de%20Compostela%2C%20A%20Coru%C3%B1a!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730379399219!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3AED981F_218C_1389_41B8_6EB14270C27C.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d608.1635335654923!2d-8.54330843041765!3d42.87804858096353!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2efe46e4e9fa91%3A0xf3eec3940d2c3df4!2zUsO6YSBEbyBDYXJkZWFsIFBhecOh!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730379729996!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3FF370EB_2384_1489_41A9_26CA052E7932.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d612.5323122791691!2d-8.648077430419326!3d42.43292048802559!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f71c4e6aa7d55%3A0xecaf4ac90f9df7e0!2sAv.%20Santa%20Mar%C3%ADa%2C%20Pontevedra%2C%2036002%20Pontevedra!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380697693!5m2!1ses!2ses
WebFrame_3D08FC01_219C_7379_41B3_DA97F0540F70.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d612.5335681371309!2d-8.646107430419297!3d42.43279198802761!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2f71c44ccce70f%3A0xd911378ce75385ad!2sPraza%20do%20Teucro!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1730380496053!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1F13071_C2C0_486B_41E5_AC7DDB4F3A37.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d662.4547862102959!2d-8.233817624388736!3d43.48514646658224!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e761aa955b747%3A0xf8379397d251e377!2sC.%20de%20Mar%C3%ADa%2C%2060%2C%2015402%20Ferrol%2C%20La%20Coru%C3%B1a!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073209802!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1D12951_C240_F9AB_41E0_08BD081CF6C8.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d671.4683291776457!2d-8.238844485028158!3d43.48251049070898!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e76172b2f0053%3A0xfc56044821164101!2sPlaza%20de%20Amboage!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072837232!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1C576F9_C240_C85A_41E5_3494C626438B.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d708.5778201497823!2d-8.234402909903691!3d43.482625257033!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2ddf6252b7ccf1%3A0x9f7c59649dc03775!2sTeatro%20Jofre!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072994421!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1592C6A_C2C0_D879_41E2_978D9193247E.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d752.7888259889863!2d-8.247229563083243!3d43.500705210880255!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2dd8990711d3eb%3A0x6e380b80bae6ea55!2sCemiterio%20de%20Serantes!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729073746306!5m2!1ses!2ses
WebFrame_D1E2D8DA_C240_D859_41A2_F2FFBD3E2808.url = https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d976.2915254798795!2d-8.232068317600909!3d43.482860815471255!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0xd2e760fa6391e0f%3A0x48586145a3ea88c2!2zQ2FudMOzbiBkZSBNb2zDrW5z!5e1!3m2!1ses!2ses!4v1729072878776!5m2!1ses!2ses
LinkBehaviour_5734418C_4F84_C860_41BB_994A0B2C4436.source = https://www.xunta.gal/portada
LinkBehaviour_C3E27C52_DD88_F88C_41A7_7E6779C235ED.source = https://www.xunta.gal/portada
## Media
### Audio
audiores_EE6ABA92_FBA3_5DB4_41C4_F0DCB8C2965A.mp3Url = media/audio_ED566B16_FBA3_5CBC_41D9_164F0E49B85F_es.mp3
### Imágen
imlevel_9BCCF686_8C45_7695_41DC_E463463773DB.url = media/popup_1BA0C4C5_0FB3_10FA_41AB_82FAF8965863_es_0_0.jpg
imlevel_9BCB0686_8C45_7695_41DF_21E2FFBD5454.url = media/popup_1BA0C4C5_0FB3_10FA_41AB_82FAF8965863_es_0_1.jpg
imlevel_9BCCB676_8C45_7675_41D9_E1648F584AC2.url = media/popup_1C1CF4A3_0FB3_10BE_4177_DEB074FFBB33_es_0_0.jpg
imlevel_9BCCD676_8C45_7675_41BA_7072AB195AB5.url = media/popup_1C1CF4A3_0FB3_10BE_4177_DEB074FFBB33_es_0_1.jpg
imlevel_9BCC56B8_8C45_76FD_41D5_20F99B3ADAEA.url = media/popup_1C62807C_0FAF_0F89_41A2_BA7A621D840B_es_0_0.jpg
imlevel_9BCC66B8_8C45_76FD_41D7_E4E1A5B20C70.url = media/popup_1C62807C_0FAF_0F89_41A2_BA7A621D840B_es_0_1.jpg
imlevel_9BCC86C6_8C45_7695_41C6_B2ED630A03F3.url = media/popup_1C66C842_0F93_7FF9_4191_7CE0F3A28FBE_es_0_0.jpg
imlevel_9BCCA6C6_8C45_7695_41E1_49E6197E23E5.url = media/popup_1C66C842_0F93_7FF9_4191_7CE0F3A28FBE_es_0_1.jpg
imlevel_9BCB46A7_8C45_7693_41DD_CFB584320403.url = media/popup_1C9F58A9_0FAD_F08A_4165_D9BFD6FBD804_es_0_0.jpg
imlevel_9BCB56A8_8C45_769D_41DE_11DDDC725A3D.url = media/popup_1C9F58A9_0FAD_F08A_4165_D9BFD6FBD804_es_0_1.jpg
imlevel_9BCB1697_8C45_76B3_41D4_DA0642115462.url = media/popup_1D0125B4_0FAD_109A_41A7_181E9B7C1064_es_0_0.jpg
imlevel_9BCB2698_8C45_76BD_41D6_ED766DD7123B.url = media/popup_1D0125B4_0FAD_109A_41A7_181E9B7C1064_es_0_1.jpg
imlevel_9BCB3698_8C45_76BD_41DA_629FC5C5BBB7.url = media/popup_1D0125B4_0FAD_109A_41A7_181E9B7C1064_es_0_2.jpg
imlevel_9BCEE630_8C45_698D_41E1_26036E43AE8D.url = media/popup_1D218721_0FB7_11BB_4185_9D72EF9A435B_es_0_0.jpg
imlevel_9BCE0630_8C45_698D_41D3_E8F3AB772951.url = media/popup_1D218721_0FB7_11BB_4185_9D72EF9A435B_es_0_1.jpg
imlevel_9BCE1630_8C45_698D_4173_FEB9AE2F7AAC.url = media/popup_1D218721_0FB7_11BB_4185_9D72EF9A435B_es_0_2.jpg
imlevel_9BCC3642_8C45_698D_4174_D736E0E31193.url = media/popup_1D2855AE_0FB7_1089_4191_B3044A62B50C_es_0_0.jpg
imlevel_9BCC4642_8C45_698D_41D9_B167F8325A48.url = media/popup_1D2855AE_0FB7_1089_4191_B3044A62B50C_es_0_1.jpg
imlevel_9BCC8665_8C45_6997_41C7_F2F54BCA07AB.url = media/popup_1D313E5F_0FB5_3387_41A6_A64F4C2BE661_es_0_0.jpg
imlevel_9BCC9665_8C45_6997_41AE_8BAAB15D2787.url = media/popup_1D313E5F_0FB5_3387_41A6_A64F4C2BE661_es_0_1.jpg
imlevel_9BCE3654_8C45_69B5_41A9_FB2428FA5AB4.url = media/popup_1D34DDDB_0FB7_308F_41A3_DF58016F1906_es_0_0.jpg
imlevel_9BCE4654_8C45_69B5_41D8_74905E2F7C0D.url = media/popup_1D34DDDB_0FB7_308F_41A3_DF58016F1906_es_0_1.jpg
imlevel_9BCE5655_8C45_69B7_41DF_255ACF28BB97.url = media/popup_1D34DDDB_0FB7_308F_41A3_DF58016F1906_es_0_2.jpg
imlevel_9BCE6655_8C45_69B7_41DF_2A893A3E58EA.url = media/popup_1D34DDDB_0FB7_308F_41A3_DF58016F1906_es_0_3.jpg
imlevel_9BCDD620_8C45_698E_41DF_DEC67A6A54C4.url = media/popup_1D4A7197_0FB5_F086_4195_6C5E1251CEE4_es_0_0.jpg
imlevel_9BCDE6EA_8C45_769D_418A_797EF06314F8.url = media/popup_33A4C794_206C_9850_41B3_44B0A0898EE7_es_0_0.jpg
imlevel_9BCDF6EA_8C45_769D_41C7_1815093F787F.url = media/popup_33A4C794_206C_9850_41B3_44B0A0898EE7_es_0_1.jpg
imlevel_9BCC06EA_8C45_769D_41CF_D84D9BD702F0.url = media/popup_33A4C794_206C_9850_41B3_44B0A0898EE7_es_0_2.jpg
imlevel_9BCC16EA_8C45_769D_41C5_85B7ABCA30EC.url = media/popup_33A4C794_206C_9850_41B3_44B0A0898EE7_es_0_3.jpg
imlevel_9BCA36FA_8C45_7672_41DF_579184AE96AE.url = media/popup_34223D6A_206C_88F0_41A5_07731DE2DFE3_es_0_0.jpg
imlevel_9BCC26FC_8C45_7675_41C0_C6F2F820524A.url = media/popup_34223D6A_206C_88F0_41A5_07731DE2DFE3_es_0_1.jpg
imlevel_9BCC36FC_8C45_7675_41BD_EDBB9FB58C51.url = media/popup_34223D6A_206C_88F0_41A5_07731DE2DFE3_es_0_2.jpg
imlevel_9BCBD6D8_8C45_76BD_41E0_3357404431BF.url = media/popup_34BDFC82_206C_8830_41BE_59819E0599AE_es_0_0.jpg
imlevel_9BCBF6D8_8C45_76BD_41DA_B94E0CD0E3BD.url = media/popup_34BDFC82_206C_8830_41BE_59819E0599AE_es_0_1.jpg
imlevel_9BCA570B_8C45_7793_41D3_0DD99CF4F970.url = media/popup_34F467BD_206F_B850_41A7_073A79094FE4_es_0_0.jpg
imlevel_9BCA770C_8C45_7795_41CE_CBBE2699D195.url = media/popup_34F467BD_206F_B850_41A7_073A79094FE4_es_0_1.jpg
imlevel_955AB2A9_8C44_AE9F_41D5_C2C7DA5EF259.url = media/popup_EECB7687_F6CA_7FB2_41C4_57F119D1F682_es_0_0.jpg
imlevel_955A92A9_8C44_AE9F_41CF_04EF975A57D3.url = media/popup_EECB7687_F6CA_7FB2_41C4_57F119D1F682_es_0_1.jpg
imlevel_955F31FA_8C44_AA7D_41E0_CD861651EE8E.url = media/popup_EF2929C3_F6C9_95B2_41EC_2CA2B72F6847_es_0_0.jpg
imlevel_955F21FA_8C44_AA7D_41DB_6B4E4A82E7BD.url = media/popup_EF2929C3_F6C9_95B2_41EC_2CA2B72F6847_es_0_1.jpg
imlevel_9BCDB612_8C45_69B2_41C5_5674D5F6967F.url = media/popup_F5CE2CCC_E437_C952_41C3_52EE0225B3A1_es_0_0.jpg
imlevel_9BCDC612_8C45_69B2_41DC_9C1E0E22D52C.url = media/popup_F5CE2CCC_E437_C952_41C3_52EE0225B3A1_es_0_1.jpg
imlevel_9BCDD612_8C45_69B2_41D9_4E4491BBA750.url = media/popup_F5CE2CCC_E437_C952_41C3_52EE0225B3A1_es_0_2.jpg
imlevel_9BCDE613_8C45_69B2_41DE_56F835C29530.url = media/popup_F5CE2CCC_E437_C952_41C3_52EE0225B3A1_es_0_3.jpg
### Popup Imágen
### Subtítulos de Audio
### Título
panorama_F8CB2040_F6CC_1296_41C5_8EFBED908DAA.label = Antiguo instituto
panorama_0928DEB4_079C_6E3D_4199_CBAE43D9F41E.label = Arzobispo Malvar
panorama_1FA99CEC_0FB3_708A_4194_4297F0715942.label = Av Santa Maria
panorama_1E4F8B4A_0F95_1189_41A0_057E80C8800C.label = Cantón de Molíns
panorama_09756888_078C_52D6_419C_820DD03A948F.label = Capela de Chamorro
panorama_F8A054DF_F6CC_13AA_41EA_054E045844E0.label = Casa Natal
panorama_47376A51_4C7F_FFE1_41CF_00948535A7B4.label = Casino Ferrolán
panorama_092BD480_078C_B2D6_417F_F14C2F0754D0.label = Casino Ferrolán
panorama_F8E828BF_F6CC_73E9_41DD_7EF785000287.label = Cemiterio de Serantes
panorama_1F8864EA_0FF7_7089_41A8_E228CD5BBC2A.label = Centro Torrente Ballester
panorama_1F9185FA_0FB3_708E_41AB_ADD1EA243AE0.label = Centro histórico
panorama_4735E241_4C7D_2FE1_41A0_B439705D9171.label = Colexio Tirso
panorama_FB335E53_F6CC_EEBA_41E9_81D481E551FA.label = Estatua
panorama_1F200458_0FF3_1789_41AE_9FF816397C6A.label = Fundacion
panorama_E93CCC5C_E70F_4A28_41BB_435EF2EDA56F.label = Hotel suizo
panorama_E9A1D776_FBE1_537F_41C5_C20C28A72330.label = I.E.S. Concepción Arenal
panorama_1F057EE8_0F97_708A_41AB_A136EE4BD6B2.label = I.E.S. Rosalia - Patio
panorama_08D274D0_079C_5276_413B_2297BC512DE0.label = I.E.S. Rosalia de Castro
panorama_C365FB85_D2B7_96B2_418E_0D2311BC7990.label = I.E.S. Valle Inclan
panorama_08EC1A72_0794_563A_4197_19EBA83E4288.label = M. Caídos en Africa
panorama_CC85189A_DC97_59BF_41E6_CB87C612D84F.label = Pensión 21
panorama_C19B7B9C_D2B0_76D2_41D8_564F11C0F880.label = Praza da Ferreria
panorama_4720554B_4C7F_75E0_41AF_2582892E4C6B.label = Praza de Amboaxe
panorama_EAFDF9F8_E70F_4DE8_41D7_D4AAE0DDD589.label = Praza de Mazarelos
panorama_1F4BA765_0F97_31BA_4185_8F15C9557DEC.label = Praza do Obradoiro
panorama_C367BB24_D2B7_B7F1_41DE_12EDBAB21115.label = Praza do Teucro
panorama_59D1AFE9_4E24_8CBF_41D1_9476B1EEBF6A.label = ROTEIRO_FERROL
panorama_67F14EDE_4EC0_2292_41D0_8297D00F8EB6.label = ROTEIRO_SP
panorama_1E031C39_0FAD_378B_41AD_40D8A8E1556F.label = Rúa Gravina, 8
panorama_F885B0CB_F6CC_33AA_41E4_0196D7E5FD22.label = Rúa Maria
panorama_000872BE_0FEF_1086_41AF_10ADA52CB224.label = Teatro Jofre
panorama_0955C886_0794_F2DA_4195_853D4F7FF660.label = Teatro Jofre
panorama_C3657923_D2B7_93F7_41D1_1D6D0DC18793.label = Teatro Principal
panorama_E9554658_E70F_4629_41EA_779ED4863854.label = U.S.C.
panorama_47347AFB_4C7F_3CA1_41C9_8F57ABEF0CA1.label = Xardíns de Herrera
panorama_69019ABD_4EC0_2297_41AD_285B4CB5CC93.label = cronoTorrente
## Menú Botón Derecho
### Texto
menuItem_5815345C_4F87_48E0_41CF_224B991E5B5B.label = CCDR NORTE
menuItem_581FB9A4_4F87_7BA0_41C2_F664B89FFAC3.label = Galicia - Norte de Portugal
menuItem_5818C6E4_4F87_49A0_41D2_DCACD81E753A.label = Interreg España - Portugal
menuItem_583FC0ED_4F87_49A0_4182_FBCA76698035.label = Xunta de Galicia
## Skin
### Botón
Button_C0A9A3EE_D772_5DD8_41D7_FA4207814A1F.label = GAL
### Etiqueta
Label_38FD6561_2184_1DB9_4181_AB6EAC291ABA.text = FUNDACIÓN +info
Label_CBA81063_DDD0_A247_41DF_5194695F80C7.text = ANTIGO INSTITUTO +info
Label_152B048E_0D2C_C87E_419F_C9148FCC9C54.text = AV. SANTA MARÍA +info
Label_896F85D1_9DF4_29F2_41DE_7325AA64E496.text = CANTÓN DE MOLÍNS +info
Label_8EF29E0B_9DF4_3A56_41BC_29BF1DB65CF6.text = CAPILLA DE CHAMORRO +info
Label_0D615E3F_1818_E904_41A8_D4E38C77EC4A.text = CASA NATAL +info
Label_8EE5EF7C_9DF4_3AB2_41E0_F8E530F939B7.text = CASINO FERROLÁ +info
Label_F4C303F9_F852_D297_41DD_F6EBCD3DBBAE.text = CEMITERIO +info
Label_38BBAABF_2184_F489_41B0_30D679943044.text = CENTRO HISTÓRICO +info
Label_8EC66D55_9DF4_3EFD_41D4_4D032AB78532.text = CENTRO TORRENTE BALLESTER +info
Label_8EAED681_9DF4_EA52_41D2_0F5CCCB96C5D.text = COLEXIO TIRSO +info
Label_CBB9813C_DDD0_A3C1_41E8_77A64986AE66.text = ESTATUA TORRENTE BALLESTER + info
Label_F1C5CADA_E408_4975_41D9_03DBCA063405.text = FERROL
Label_389960A0_2184_14B7_4195_C76CA0AE2BD2.text = HOTEL SUÍZO +info
Label_3891EF14_2184_ED9F_41AC_EAACD176C518.text = I.E.S. ROSALÍA DE CASTRO +info
Label_38B497DD_2184_FC89_41A1_8DDDD51DB567.text = I.E.S. VALLE INCLÁN +info
Label_F5E58EFE_F852_F28A_41D1_8213F5BBF6D7.text = INSTITUTO CONCEPCIÓN ARENAL +info
Label_F4F3E4D1_F852_D697_41BD_F6B52FBC984D.text = MONUMENTO AOS CAÍDOS EN ÁFRICA +info
Label_623C3654_4E40_6596_41B4_88DFF66305F7.text = NOTA DA SÚA OBRA
Label_64D0B1CC_4E40_1EF5_41CA_18AF446F24FA.text = NOTA DA SÚA OBRA
Label_38EAD3C4_2184_14FF_41BB_274AE14D7451.text = PENSIÓN 21 +info
Label_CE287DF9_D732_65B8_4180_5888321CAF3F.text = PONTEVEDRA
Label_3B11D494_2184_FC9F_41BC_351672788EE1.text = PRAZA DA FERRERÍA +info
Label_D3A504D8_C71D_8A20_41DB_8B975C771835.text = PRAZA DE AMBOAXE +info
Label_38899DB7_2184_EC99_4199_F39CE3E8BFA9.text = PRAZA DO OBRADOIRO +info
Label_38A6A665_2184_FFB9_4160_547BDA456262.text = PRAZA DO TEUCRO +info
Label_3880DC41_2184_F3F9_4199_F7EDC43ACDCD.text = PRAZA MAZARELOS +info
Label_C7437D29_D494_C366_41D6_998B87C1389F.text = ROTEIRO
Label_38BD3948_2184_F5F7_419A_6FCF7208F9B6.text = RÚA ARCEBISPO MALVAR +info
Label_8EF88EC3_9DF4_3BD6_41C1_1F77AA1590C1.text = RÚA GRAVINA 8 +info
Label_C809B460_D18F_25BD_41D1_57848DD26B74.text = RÚA MARIA +info
Label_F19FF0F4_E408_593D_41DE_BB8066C7C598.text = SANTIAGO
Label_8927FC8B_9DF4_3E56_41CF_8478B6C68A9E.text = TEATRO JOFRE +info
Label_3B06D306_2184_F57B_41B4_A868A1AA9230.text = TEATRO PRINCIPAL +info
Label_38E39237_2184_1799_41B6_80DE34652D1F.text = U.S.C. +info
Label_8909EBCA_9DF4_39D6_41CA_AB0530BCD948.text = XARDÍNS DE HERRERA +info
### Imágen
Image_39DDAE1F_2384_6F89_4197_F24FB619CCFF.url = skin/Image_39DDAE1F_2384_6F89_4197_F24FB619CCFF_es.jpg
Image_3A0D4AC1_21FC_14F9_4166_3D15FFFC2DAA.url = skin/Image_3A0D4AC1_21FC_14F9_4166_3D15FFFC2DAA_es.jpg
Image_3A40AD97_2184_EC99_4179_65DD9B28002C.url = skin/Image_3A40AD97_2184_EC99_4179_65DD9B28002C_es.jpg
Image_3A50F16F_2184_1589_41BB_7F04075B9BF8.url = skin/Image_3A50F16F_2184_1589_41BB_7F04075B9BF8_es.jpg
Image_3AECA819_218C_1389_41AF_C734215FFF7D.url = skin/Image_3AECA819_218C_1389_41AF_C734215FFF7D_es.jpg
Image_3AFF3F20_2184_6DB7_41A9_50C256E50EA4.url = skin/Image_3AFF3F20_2184_6DB7_41A9_50C256E50EA4_es.jpg
Image_3B7151AA_218C_348B_41A2_23C412CDC9A7.url = skin/Image_3B7151AA_218C_348B_41A2_23C412CDC9A7_es.jpg
Image_3D046B90_2184_1497_41AE_6E433A6BE9C2.url = skin/Image_3D046B90_2184_1497_41AE_6E433A6BE9C2_es.jpg
Image_3D094BFB_219C_7489_41AE_A3549C0D5198.url = skin/Image_3D094BFB_219C_7489_41AE_A3549C0D5198_es.jpg
Image_3D1C6DD2_21BC_EC9B_418A_BB50069462FD.url = skin/Image_3D1C6DD2_21BC_EC9B_418A_BB50069462FD_es.jpg
Image_3DFB1E42_2184_6FFB_41A9_B49D66B07AE2.url = skin/Image_3DFB1E42_2184_6FFB_41A9_B49D66B07AE2_es.jpg
Image_3DFB77C9_2184_1C89_41BC_FE07EDE2279C.url = skin/Image_3DFB77C9_2184_1C89_41BC_FE07EDE2279C_es.jpg
Image_3E058908_239C_7577_41BB_252ADC670B59.url = skin/Image_3E058908_239C_7577_41BB_252ADC670B59_es.jpg
Image_3FF5D0E5_2384_14B9_41B9_88CC9420A0D2.url = skin/Image_3FF5D0E5_2384_14B9_41B9_88CC9420A0D2_es.jpg
Image_5E6298D8_4F83_FE0F_41D0_238DDB0B9BDF.url = skin/Image_5E6298D8_4F83_FE0F_41D0_238DDB0B9BDF_es.png
Image_5FD28B6A_51BA_1390_41CD_BD49D45F7022.url = skin/Image_5FD28B6A_51BA_1390_41CD_BD49D45F7022_es.jpg
Image_62A81A7F_4E40_2D92_41A8_3AE8353CFC42.url = skin/Image_62A81A7F_4E40_2D92_41A8_3AE8353CFC42_es.jpg
Image_B835D421_ACDD_EDDF_41D8_922C75093271.url = skin/Image_B835D421_ACDD_EDDF_41D8_922C75093271_es.jpg
Image_B83C5D45_AC2C_BE66_41B3_883D82DB23D5.url = skin/Image_B83C5D45_AC2C_BE66_41B3_883D82DB23D5_es.jpg
Image_B8B77FBF_ACFC_DA22_41E3_90B966663E21.url = skin/Image_B8B77FBF_ACFC_DA22_41E3_90B966663E21_es.jpg
Image_B8B8686D_ACFC_6627_41E4_8B731CA54B79.url = skin/Image_B8B8686D_ACFC_6627_41E4_8B731CA54B79_es.jpg
Image_B8ECD389_AC24_6AEE_41E1_348CDB6FBC8E.url = skin/Image_B8ECD389_AC24_6AEE_41E1_348CDB6FBC8E_es.jpg
Image_B95094DC_ACE5_AE65_41D1_999AA0CB7476.url = skin/Image_B95094DC_ACE5_AE65_41D1_999AA0CB7476_es.jpg
Image_B971E6DE_AC3C_AA62_41C2_7C38C88478AF.url = skin/Image_B971E6DE_AC3C_AA62_41C2_7C38C88478AF_es.jpg
Image_B988695F_AC2C_A662_41D5_B8858B4104D6.url = skin/Image_B988695F_AC2C_A662_41D5_B8858B4104D6_es.jpg
Image_B9F3CCD9_ACDC_5E6F_41C3_CFC90E794633.url = skin/Image_B9F3CCD9_ACDC_5E6F_41C3_CFC90E794633_es.jpg
Image_BB9B65AC_AE7D_CE45_41DB_D9C0693921E6.url = skin/Image_BB9B65AC_AE7D_CE45_41DB_D9C0693921E6_es.jpg
Image_BF07DBC3_ACED_FA62_41DA_E93606A24DE5.url = skin/Image_BF07DBC3_ACED_FA62_41DA_E93606A24DE5_es.jpg
Image_BF71A802_ACE4_65E2_41E4_BC5D01A3F5EF.url = skin/Image_BF71A802_ACE4_65E2_41E4_BC5D01A3F5EF_es.jpg
Image_C0A2B234_D48F_C16F_41DA_1F54DD6F6040.url = skin/Image_C0A2B234_D48F_C16F_41DA_1F54DD6F6040_es.jpg
Image_C670A38E_D732_7E58_41C0_CCDD01BF4EFE.url = skin/Image_C670A38E_D732_7E58_41C0_CCDD01BF4EFE_es.jpg
Image_C7E1A876_D497_41EA_41C0_2726A513EF67.url = skin/Image_C7E1A876_D497_41EA_41C0_2726A513EF67_es.jpg
### Texto Multilínea
HTMLText_65E1F9CC_4E40_6EF6_41C9_3BD5B4FAF3EB.html =
Comentou moitas veces Torrente que a súa relación coa lingua galega, como lle sucedía a moitos homes e mulleres da súa xeración, era incompleta e que por iso escribía en castelán.
Se é verdade que Torrente non acadou de xeito rápido a fama merecida, isto non foi obstáculo para o escritor, e nos momentos de desánimo, foi quen de perseverar na súa tarefa e mesmo de superar a calidade da mesma. A Teoloxía, a sensualidade “viva” e o esceptismo son constantes na obra deste escritor de imaxinación desbordante e narrativa única, considerado un dos máis importantes e influentes da literatura española do século XX.
Existe na súa obra “La saga/fuga de J.B.” un personaxe, o Señor Bendafia, que parece conter trazos autobiográficos, sobre quen se fai -con ton humorístico-, un comentario que encerra un desafío á incompresión do ambiente, e certo ton profético de confianza en si mesmo:
Si todos en el pueblo somos ahora bendañistas, no fue […] sino […] por haberse portado el señor Bendaña como si nadie hubiera esperado. ¡Ahí lo tiene usted triunfando en Norteamérica y dejando bien plantado el pabellón de Castroforte del Baralla! ¡Oí decir que le darán el Premio Nobel…!
Los gozos y las sombras, Madrid, Alianza, 1972.
Era un feito que o autor era posuidor dunha intelixente e áxil retranca, quedando constancia deste feito nas súas numerosas conversas, entrevistas e gravacións magnetofónicas – era un home fascinado polas novas tecnoloxías-, e como non, na propia obra literaria.
“Con ese humor me contó Gonzalo Torrente Ballester una vez cómo un día, pronunciando una conferencia, acaso por el cansancio o por el tono monocorde de su propia exposición, poco a poco, dulcemente, se fue quedando dormido ante el público.”
Perlado, J.J.(Febrero 14,2010), La invención de la realidad, Blog MI SIGLO.
CASA NATAL
Nesta casa de Serantes naceu o día de San Antonio da Cabana, o 13 de xuño de 1910, Don Gonzalo Torrente Ballester.
Escritor, ensaísta e académico, foi o fillo maior de tres irmáns que tivo o matrimonio formado por Ángela Ballester Freire e Gonzalo Torrente Piñón. Pasou a súa infancia e adolescencia entre a casa dos seus pais en Ferrol e a aldea dos seus avós, onde residía cando o seu pai, que era mariño de profesión, se ausentaba da cidade por mor das longas viaxes que emprendía.
A casa natal, chamada Os Corrais, pertencía ao seu avó materno, Eladio Ballester, unha das persoas que máis influíu na súa personalidade. O contacto cos avós e tamén coas súas tías, como tamén a vida na aldea que el mesmo describiría como “medieval” nunha entrevista concedida no ano 1976, estimularía dun modo significativo o intelecto dun xove Torrente, que chegaría a admitir que “educou a súa imaxinación na aldea”.
“O que si me marcou foi a casa da avoa: primeiro a casa en si mesma; grande, desordenada, chea de mobles fermosos e atrapallados, de paredes e fiestras con vida propia; caixa de resonancia de tódolos vendavais, de tódolos ruídos, dos pasos quedos, de tódolos fantasmas, rica en rincóns escuros que o meu medo me axudou a poboar, de habitantes marabillosos e solemnes. Despois, a xente da casa: agora doume de conta de que se algunhas das miñas obras consisten nunha historia común que se deriva do choque de varios contos particulares, foi alí, na casa da miña avoa, onde descubrín que isto era así”.
(Torrente Ballester, G, Los cuadernos de un vate vago, Barcelona: Plaza y Janés, 1982. pág. 50)
CEMITERIO DE SERANTES
No cemiterio de San Salvador de Serantes atópanse ás lápidas de importantes figuras das letras e as ciencias. Consérvase no seu interior unha das capelas máis antigas de Ferrol, datada do século XV. No seu interior descansan os restos do fidalgo Don Alfonso de Serantes.
En xaneiro de 1999, falece na cidade de Salamanca Don Gonzalo Torrente Ballester, recoñecido pola súa traxectoria literaria co Premio Cervantes, o Premio Príncipe de Asturias de las Letras e o Premio Nacional de Narrativa, entre outros. Manifestou o seu desexo de recibir sepultura na parroquia que o viu nacer, Serantes.
A cidade de Ferrol decretaba tres días de loito oficial pola morte do escritor e o seu enterro converteríase nunha sentida homenaxe que contou, por desexo familiar, coa interpretación de “Negra sombra” a cargo do músico Carlos Núñez. Deste xeito, realizaba a súa última viaxe aquel home pudoroso que non escribía “en galego nin en castelán, senón en ferrolán”, aquel home curioso que defendía a idea de que a labor crítica e maila literaria eran compatibles, aquel que se recoñecía “vago” e pouco viaxado, e tamén aquel que, fundamentalmente, se divertía escribindo.
CRONOLOXÍA
GONZALO TORRENTE BALLESTER
Explora de forma visual os momentos máis importantes na vida do escritor
LOCALIZACIÓNS
DO ROTEIRO
Menú con tódolos puntos das tres cidades deste roteiro, Ferrol, Santiago de Compostela e Pontevedra
ROTEIRO
SANTIAGO DE COMPOSTELA E PONTEVEDRA
ANTIGO INSTITUTO
O edificio é un claro expoñente da arquitectura pública civil, é un inmoble exento situado na praza da Constitución, entre o barrio da Magdalena e o recinto militar do Arsenal, ó comezo da Alameda de Suances.
Inaugurouse no ano 1802 como edificación carceraria, tamén foi sede do Concello e do Xulgado, e a partir do ano 1927, acolleu as aulas do instituto masculino Concepción Arenal, onde impartiu clases Gonzalo Torrente Ballester durante os anos da Guerra Civil (1936-1939).
Entre os anos 1947 e 1996 foi Goberno Militar e, no ano 1999, comprouno Caixa Galicia, coa fin de rehabilitalo e abrilo como un espazo adicado á cultura e a arte, finalidade que desempeña hoxe en día.
Av. Santa María
A Basílica de Santa María a Maior, sita na avenida que leva o seu mesmo nome, é un dos escenarios elixidos para a filmación da serie “Los gozos y las sombras”. Estímase que esta igrexa data da primeira metade do século XII e que a súa construción se impulsou de xeito significativo no século XVI, cando un gremio de mareantes posibilitou o levantamento da capela maior; posteriormente as naves e as capelas laterais, obra escultórica e fachada, e finalmente o abovedado da nave central. A construción da torre abordouse a partir do ano 1605, mentres que o retablo -encargado en 1623-, permaneceu na basílica ata que foi derribado e substituído polo actual, no ano 1909.
O Palacete das Mendoza foi construído no século XIX por Alejandro Rodríguez Sesmero, o arquitecto máis importante de Pontevedra da súa época. Vinculado dende os seus inicios á famila Méndez Núñez, María e Concepción Mendoza Babiona foron as últimas en ocupar a casa como residencia privada no ano 1971. Os actos culturais eran unha constante no día a día desta familia, que fixo do palacete un centro cultural e de reunión da sociedade pontevedresa da época.
O edificio caeu no abandono ata mediados dos anos 80, cando serviu de escenario para a serie televisiva “Los gozos y las sombras”, baseada na célebre novela do autor Torrente Ballester.
Nas parcelas que agora ocupan o Palacete das Mendoza e o antigo Sanatorio de Santa María, erixíanse antano as Torres Arcebispais, as cales formaban parte dunha gran fortificación que se comezou a construír en torno o ano 1226, co gallo de servir de mansión aos arcebispos compostelás, función que desempeñou ó longo dos séculos. Xunto a fortificación estendíase o Eirado das Torres -a actual Avenida de Santa María-, que tiña unha función claramente defensiva, entre outras cousas, por ser esta unha chaira que puidese minimizar os posibles danos ocasionados por un pedrolo de grandes dimensións catapultado dende o exterior.
CANTÓN DE MOLÍNS
É unha das primeiras grandes alamedas de Galicia e naceu, como outros tantos lugares emblemáticos de Ferrol, en pleno século XVIII, cando as expedicións científicas das armadas europeas tiñan por costume buscar árbores novas coas que ennobrecer os xardíns do seu tempo.
Ideouse daquela para Ferrol, un maxestoso xardín botánico que, como outros tantos proxectos, non chegou a existir. Pero xurdiu o Cantón, e, pouco a pouco, ó longo dos séculos, foron chegando a el especies de ultramar coma o cedro do Himalaia, que se trouxo a bordo da fragata Nautilus.
O Cantón de Molíns foi un espazo literario por excelencia e un lugar polo que pasearon con frecuencia dende Carballo Calero ou Wenceslao Fernández Flórez, ata o mesmo Gonzalo Torrente Ballester.
CAPELA DE CHAMORRO
Sitúase no monte de Chamorro, dende o cal se divisa unha impresionante vista do val de Serantes, da cidade e da ría de Ferrol.
A ermida tamén se coñece como ermida da Virxe da Nosa Señora do Nordés (en referencia ó vento que sopra nesa dirección), patroa dos Mares e vales de Ferrol.
Datada a fins do século XV e comezos do XVI, a efixie da madeira da Virxe, sedente, frontal e de formas estáticas, é das chamadas imaxes de vestir. A lenda conta que a mesma Virxe se lle apareceu a dous irmáns que pastoreaban unhas cabras no monte.
O día grande da Nosa Señora do Nordés, o Luns de Pascua, despois da misa principal, celébrase unha procesión que preside a imaxe da Virxe de Chamorro. A romaría celebrada dende primeiras horas congrega a centos de persoas. É este un día festivo local en Ferrol.
CASINO FERROLÁN
Gonzalo Torrente pertenceu á Xunta directiva do Casino dende o ano 1945 ata o 48, etapa presidida polo coronel do Exército D. Miguel López Uriarte. Encargouse da biblioteca e foi nomeado socio de honra o 29 de abril de 1976.
Non estaba ó alcance de calquera pertencer á sociedade do Casino naquela época, sen ser necesariamente o motivo de admisión, unha cuestión de cartos.
O que decidía unha votación favorable por parte dos membros da Xunta para aceptar ó novo solicitante, era a clase social á que pertencía, como tamén a súa profesión ou titulación. Por iso, entre a xente do pobo, o ser socio tiña un carisma elitista.
O proceso de admisión levábase a cabo por medio do cerimonial de bolas brancas, a aparición dalgunha bola negra excluía a candidatura. Estas bolas eran depositadas ás escuras polos membros de equipo directivo.
Este peculiar proceder sería recreado por Torrente máis tarde nunha das súas novelas.
CENTRO TORRENTE BALLESTER
O Centro Torrente Ballester, anexo á casa na que o escritor viviu ata os catro anos, está situado no barrio da Magdalena, nun edificio construído en 1783 como sede do Santo Hospital da Caridade (función que cumpriu ata 1983). O deseño é obra de Dionisio Sánchez Aguilera que se realizou a través de doazóns para suplir as necesidades da vila en materia sanitaria.
Rehabilitado para uso cultural no ano 1993, inaugurouse o 13 de marzo dese ano cunha exposición sobre a vida e obra de Concepción Arenal.
COLEXIO TIRSO
Fundado pola comunidade de frades mercedarios o 10 de agosto de 1908, o Colexio da Nosa Señora da Mercede é coñecido hoxe en día como Colexio Tirso de Molina.
En plena Guerra Mundial, o pequeno Gonzalo matriculouse no curso 1916-17 neste colexio situado na praza de Amboaxe, moi preto da súa residencia. Xa pasara con anterioridade pola pasantía de Dona Concha, sita nun terceiro piso da rúa Dolores, na que se lle ensinaba a ler e a a escribir. Nese mesmo curso, en outubro de 1916, inaugúrase o cine “Sol”, situado no baixo deste centro mercedario, con entrada pola rúa Arce. Este local, tamén chamado “Salón Amboaxe”, tiña unha liña de orientación marcada por unha garantía de moralidade imposta pola censura á que eran sometidos os filmes por parte dun frade da Mercede. Recorda Ballester daquela época, o “cine dos frades” no que se proxectaban as películas de Charles Chaplin, e o personaxe principal destas historias filmadas, Charlot, volverá á súa memoria nos moitos artigos escritos por el con posterioridade, nos que fará alarde da frescura da súa arte en filmes como “A quimera do ouro”, “O gran ditador”, etc. Lembra tamén Torrente -con especial agarimo-, as populares películas do Oeste daquela época, e de xeito especial, unha serie norteamericana do ano 1920; “A loita polos millóns”, protagonizada por William Duncan.
Máis tarde cursaría o bacharelato por libre e faría os exames nun instituto de A Coruña.
No Tirso coñeceu ao seu ben querido profesor Miguel, que pronto se decataría da ansia lectora e das inquedanzas daquel xove Torrente.
No 75 aniversario da institución educativa, os actos conmemorativos foron presididos polo escritor ferrolán, que tamén exerceu a docencia neste colexio.
Casco histórico
Certamente eríxese Santiago de Compostela como un espazo único e fantástico, canteira interminable de valiosos referentes históricos, xeográficos, climáticos, mitolóxicos e lingüísticos, para os mundos de ficción do escritor galego.
“No quiero asegurar que todo lo que ha servido de fundamento y de materia a mi escritura me venga de Compostela, pero sí la mayor parte, y, desde luego, a esta ciudad debo determinadas experiencias que me ayudaron a fortalecer o a corregir las fundamentales que me permiten vivir y escribir […]. Compostela no es cualquier parte, y un amigo mío me decía, al inicio de mis amores con ella, que estas piedras tenían la virtud de transformarlo todo, hasta los siete pecados capitales.” (Compostela y su ángel, 13-14).
“Había cesado el viento, y la lluvia que caía era fina y mansa. Abrió el paraguas y se echó a andar […]. Llegó a la rúa y se metió bajo los soportales cuando pasaban dos chicas, estudiantes, metidas en sus impermeables transparentes, con los paraguas cerrados […]. Deambuló un buen rato, por esta rúa y por la otra, a veces se detenía ante un rincón o ante el reflejo de las losas mojadas […]. Cuando dieron las nueve en el reloj de la catedral, apuró el paso y fue hasta la taberna Ramallo” (La muerte del Decano, 24).
Escribía Torrente Ballester que polas trapelas que existían no ceo dos soportais da Rúa do Vilar e a Rúa Nova, as mulleres das casas vían pasear os transeúntes antes de “poñelos a caldo”.
Estas trapelas empregábanse habitualmente para escoitar a música, atender ós foráneos e recoller os mandados nunha cesta sen ter necesidade de baixar a abrir a porta.
Na novela La Casa de la Troya, Alejando Pérez Lugín escribe: «[...] unos rapaces [dando una serenata a unas jóvenes que los escuchaban a través de la trampilla] cantaban muy afinadamente A foliada, de Chané, recostados en el escaparate de Bacariza». Do mesmo xeito, o libreiro Galí Camps cando se retiraba a almorzar, deixaba abertas a porta da librería e a trapela do ceo do seu soportal do Vilar, de tal maneira que, cando un cliente se acercaba a mercar un xornal, dicíalle que o collera el mesmo do mostrador e que deixara alí os cartos. Galí non baixaba e, segundo aseverou, “xamais ninguén me enganou”.
ESTATUA TORRENTE BALLESTER
Nos xardíns de Esteiro, no campus de Ferrol UDC, atópase o busto dun dos personaxes ilustres da cidade, Gonzalo Torrente Ballester. O proxecto xurdiu da Consellería de Cultura de Ferrol no ano 1944, no contexto dunha semana adicada aos actos conmemorativos dun profesor e escritor que sempre exerceu de ferrolán.
A figura, sobre pedestal granítico liso, foi creada polo escultor coruñés Manuel Ferreiro Badía, sobre a técnica de modelado e feita en fundición de bronce. Eríxese coa cabeza erguida e uns anteollos de grosos cristais, sen dúbida, característica física destacable e imaxe icónica de Torrente Ballester.
O mesmo escritor inaugurou o busto o 13 de xuño de 1994.
Fundación Gonzalo Torrente Ballester
Gonzalo Torrente Ballester morreu en xaneiro do ano 1999 sen ver aberta a Fundación adicada á súa memoria. En 1997 firmou o protocolo de intencións para poñer en marcha a citada Fundación, na que colaborarían a Xunta de Galicia, a Deputación de A Coruña, a Universidade e o Concello de Santiago. O local elixido sería o número 7 da rúa do Vilar, que estaba pendente daquela dos trámites de cesión por parte de Facenda, e que pouco despois se formalizarían. O edificio foi reformado polo Consorcio de Santiago. O escritor amosábase «encantado e ilusionado» co emprazamento, dado que o seu desexo era que se situase no corazón de Compostela.
A Fundación Gonzalo Torrente Ballester custodia o legado do escritor galego, albergando a totalidade da súa biblioteca cun fondo de 17000 libros, e o seu arquivo persoal integrado por artigos, cartas, pertenzas persoais, cadros e distinción; así como centos de bobinas e cintas magnetofónicas coa súa voz.
O obxectivo da Fundación é tamén o de ser un foro cultural que acolla actividades relacionadas coa literatura e outras actividades artísticas, polo que no seu espazo se levan a cabo exposicións de carácter temporal.
A Fundación reinicia a súa actividade o 10 de Outubro de 2024 presidida por Fernanda Torrente, filla do escritor, nunha data simbólica, cando se cumpren 25 anos do falecemento do escritor ferrolán.
Hotel Suízo
A comezos do século XX, Santiago comezaba a recuperar a perdida tradición xacobea e abría ao incipiente turismo un local hostaleiro acorde aos tempos modernos, o Hotel Suizo, propiedade de María Osende.
O hotel naceu como Fonda Suiza na rúa da Conga, dende o ano 1878 ata 1903. Tras pechar temporalmente, pasa brevemente a un local do Mercado Vello e no ano 1903 sitúase na céntrica rúa Cardeal Payá, na esquina da praza de Mazarelos no edificio que lles deu fama (como hospedaxe, restaurante, e polo seu popular café cantante).
Non era un dos máis luxosos da cidade compostelá, pero o hotel Suizo foi un dos establecementos míticos da cidade e tiña unha importante lista de clientes no seu haber. A plaquiña que a Consellería de Cultura colocou no baixo do antigo edificio en 1999, da conta dos ilustres personaxes literarios que alí se aloxaron. Entre eles, os escritores da categoría do Nobel Hemingway, e o mesmo Torrente Ballester.
I.E.S. Rosalía de Castro
Destinado como Catedrático de Lingua e Literatura española en Mahón, Torrente prefire ficar en Santiago de Compostela e ocupar unha praza como Profesor auxiliar no Instituto feminino, hoxe coñecido como Instituto mixto “Rosalía de Castro”, confirmando o seu posto nel, o 4 de xaneiro de 1941. Acolleuse ao que ven a chamarse hoxe en día “comisión de servizos”, e malia que a súa decisión supuxo baixar de categoría, conservou íntegro o seu salario.
A afección de Torrente pola Arquitectura que espertara durante a súa estancia en Oviedo, faise patente en Santiago de Compostela, onde gozaba de dar longos paseos pola Alameda, que se atopa xusto diante do instituto, ou mesmo de contemplar a praza do Obradoiro.
Esta admiración verase reflectida no terreo literario, en obras coma La saga/fuga de J.B. (1972) ou Fragmentos de Apocalipsis (1977).
INSTITUTO CONCEPCIÓN ARENAL
Gonzalo Torrente Ballester foi profesor neste centro educativo en dúas etapas: a primeira, coincidiu cos anos da guerra (1936-1939); a segunda, dende o ano 42 ata o 47. Na primeira etapa o instituto ocupaba un edificio de estilo neoclásico do Cantón (a actual Afundación), e na metade da segunda etapa, estreou o actual edificio das Palmeiras, na rúa Cuntis. Sinala Torrente que foron anos complicados polo contexto histórico e social daqueles momentos, atopándose igualmente cómodo nas súas amplas dependencias. Convencido da idoneidade do edificio, o cal consideraba como un dos mellores centros educativos de Galicia, exerceu como director do mesmo e tamén como xefe de Departamento de Literatura, departamento para o que dotou un número considerable de libros mercados por el mesmo.(3)
(3) Traducido ó galego,
fonte web: https://www.edu.xunta.gal/centros/iesconcepcionarenal/system/files/Pagina5.pdf
INSTITUTO FEMENINO DE PONTEVEDRA
No ano 1964 é destinado como Catedrático no instituto feminino de Pontevedra (actual I.E.S. Valle-Inclán), facéndose cargo dunha praza como profesor. Viña Torrente de volta de Madrid, logo de ser despedido de varios traballos polo feito de asinar un manifesto de intelectuais a favor e en defensa das folgas levadas a cabo polos mineiros asturianos.
Torrente Ballester xa coñecía Pontevedra dende 1928 cando viña dende Vigo, destino do seu pai naquel momento.
En Pontevedra ficou o escritor durante dous anos ata que marchou a Albany, tempo abondo para cualificar a cidade de Pontevedra como “El mejor de los rincones conseguidos a lo largo de mi vida”.
Foi relevante tamén nesta época a súa participación na vida cultural da cidade, sendo un dos fundadores do Ateneo de Pontevedra no ano 1965, onde pronunciou multitude de conferencias. Publicou artigos en prensa e configurou o armazón da súa obra mestra, a novela La saga/fuga de J.B.
Das vellas e húmidas pedras e tamén das lendas e do folclore, xurdiu aquela trama novelesca que atrapa a esencia da cidade como ningunha outra.
MONUMENTO AOS CAÍDOS EN ÁFRICA
Sitúase nunha glorieta, fronte ao edificio de Correos, o Teatro Jofre e a Porta do Dique do Arsenal Militar, na antiga localización da Fonte da Fama. A cidade de Ferrol erixiu o monumento en lembranza aos ferroláns caídos nas campañas de África, por iniciativa do Casino Ferrolán. Recadáronse fondos para a concepción dunha primeira fase entre os anos 1926 e 1935 e posteriormente reiniciouse o proxecto entre os anos 1946 e 1949 (ano no que finalmente se ergueu o monumento).
O pedestal e o piar son de cemento revestido de cantería granítica, contén catro relevos e tamén unha placa conmemorativa. Foi o resultado dun concurso gañado por Hilario Ruíz de Labourdette en colaboración con Torrente Ballester.
A escultura de bronce que o remata, obra do escultor Francisco Asorey, ascende a unha altura de 20,35 metros, e representa unha Victoria co brazo dereito erguido, sostendo unha coroa de loureiro. Apréciase a man esquerda da figura pousada enriba do escudo de Ferrol.
PRAZA DE AMBOAXE
Esta praza sitúase entre as rúas Real, María, Arce e Méndez Núñez. Atópase no centro a estatua do Marqués de Amboaxe e nun dos extremos se atopa unha Cruz en homenaxe aos Caídos.
Aquí discorría os recreos Torrente Ballester xunto cos seus compañeiros. Falaban e fantasiaban coa idea de ser mariños como os seus familiares, que era a aspiración de calquera rapaz ferrolán. O propio escritor quixo ser mariño como o seu pai, pero finalmente non puido selo pola miopía que lle detectaron ós trece anos. Iso era o normal nunha cidade na que a presencia de mariños e militares era tan evidente, non só fisicamente, senón como paradigma de vida a imitar polos demais cidadáns.
O xove Torrente, tamén engaiolado como o que máis dese espírito de admiración polo mundo da mariña, sufrirá ós doce anos a decepción de saberse excluído dese futuro. Unha precoz miopía, que se irá acentuando co paso dos anos, pecharalle as portas da Escola Naval, e este feito farao sentir diferente ós outros. O seu futuro deberá ir por outros camiños menos seguros e brillantes.
Torrente, que sempre demostrara gusto pola lectura, comeza a ler con auténtica dedicación, como tamén a escribir pequenas historias de aventuras e de amor.
Non puido ser mariño, pero foi escritor e é precisamente nesta célebre praza de Amboaxe, onde o escritor coñecerá ós seus admirados “tolos célebres”, que inspirarán algún dos futuros personaxes da súa obra literaria e que -segundo sostén o autor-, abundan nesta cidade. Di Torrente que abundan os tolos en Ferrol porque é esta unha cidade na que peta o forte racionalismo imposto por decreto, coa alma lírica propia das xentes atlánticas. Tamén pola peculiar condición climatolóxica deste recuncho de Galicia, caracterizado polo forte vento do nordés que arrasa as súas longas rúas.
Pensión 21
Torrente sincronizou durante o curso 1926/27 os estudos do “Preparatorio” cos de Oficial de Telégrafos, abandonando estes últimos coa intención de centrarse nos primeiros. Orientado polo seu pai, estableceu un plan de viaxes a Santiago, coa fin de asistir ás aulas e, en definitiva, mergullarse na vida universitaria.
Vivía nunha pensión, na rúa San Francisco, cunha patroa analfabeta, dez hóspedes universitarios, un vello sacerdote, unha telefonista de orixe arxentina e maila filla da pousadeira. Catro pesetas e media era o prezo polo menú diario, pero Ballester non tivo bo recordo daquela época para aquel peculiar lugar, que consideraba pouco acolledor.
Praza da Ferrería
A Praza da Ferrería é unha das prazas máis típicas, visitadas e queridas da cidade. Centro neurálxico da vida pontevedresa, recibe o seu nome das forxas que existían nos seus soportais e que noutro tempo fornecían de metal ós demais gremios da cidade. Únese coa pequena Praza da Estrela, onde destaca a Casa das Caras, que chama a atención pola cantidade de caras na súa fachada, e cos Xardíns de Casto Sampedro. No medio destes últimos eríxese a afamada Fonte da Ferrería (S. XVI), que foi reconstruída en 1930 neste lugar, logo de ser retirada do centro da praza. Todo este conxunto atópase presidido pola presenza de dous edificios relixiosos: San Francisco e o Santuario da Peregrina, como tamén por un conxunto de edificacións de pedra, algunhas con soportais dunha gran harmonía.
Non só gustaba o autor dos melindres de La Duquesita, ou de tomar un aperitivo na terraza do café Carabela, senón que a obra cumio da súa carreira literaria, La saga/fuga de J.B, “xestouse en Pontevedra e non existiría de non ser por Pontevedra”.
Na esquina coa porta Trabancas está o Restobar Savoy. Este local ocupa o antigo emprazamento do Café Savoy, aberto en 1936. Era o Savoy un lugar emblemático, xa que acollía nas súas mesas a renomeados pintores, escritores e intelectuais, como Laxeiro, Pesqueira, Celso Emilio Ferreiro, Filgueira Valverde e o mesmo Gonzalo Torrente Ballester, que coas súas animadas reunións formaban “O Faladoiro”.
Praza de Mazarelos
En Santiago nace Javier, o cuarto e último fillo de Torrente coa súa primeira muller. A familia vive nun terceiro dunha fermosa casa de pedra, nun piso amplo e solleiro na rúa Cardenal Payá, que fai esquina coa Praza de Mazarelos polo lado sur.
Nesta etapa contacta de cheo coa súa paixón: o mundo da literatura, e non acadando o éxito agardado coa publicación da súa obra teatral, experimenta un achegamento no terreo da crítica teatral. Colabora ó longo de dúas décadas co diario Arriba, converténdose nun dos críticos teatrais con maior prestixio de España.
Durante os seus anos en Santiago, Torrente desenvolve tamén un labor política na que defende a súa postura falanxista.
Praza do Obradoiro
É unha das prazas máis coñecidas de Santiago de Compostela. Un espazo emblemático no corazón da cidade xacobea. Desborda arte e beleza polos seus catro costados, reunindo acertadamente diferentes edificios de épocas e estilos diversos. A Catedral, de estilo románico e gótico combínase co románico civil do Pazo de Xelmírez; cos detalles góticos, renacentistas e platerescos do Hospital Real -hoxe Hostal dos Reis Católicos-, tamén co neoclasicismo do XVIII do Pazo de Raxoi e co románico tardío do Pazo de San Xerome.
Torrente Ballester acertou de cheo cando xustificou o acerto estético de semellante mestura de estilos e épocas varias con poucas palabras: “quizás el milagro de la lluvia, que lo unifica todo”.
Se a catedral de Santiago custodia os restos do Apóstolo, na ficción literaria de Torrente, Villasanta érguese enriba dun labirinto que garda os restos de Dona Esclaramunda, que tiña namorado ó rei viquingo Olaf, e era filla do bispo Sisnando.
Ballester, bo coñecedor da cidade compostelá e das súas orixes, cualifica como invención a historia oficial da tumba do Apóstolo, suxerindo en Compostela y su ángel, que este feito soluciona unha necesidade histórica particular.
“Dicen que hay huesos en una arqueta, y que son de un apóstol. ¡Bah! Prefiero que lo sean de Esclaramunda Bendaña, un nombre que acaba de ocurrírseme, así, de pronto, a causa de ciertas relaciones, y que me gusta. Una vez inventado habrá que justificar con una historia su situación de privilegio, porque no es lo corriente que los huesos de una muchacha que no fue santa reposen en un lugar tan distinguido” (Fragmentos de Apocalipsis, 19).
“De mi entusiasmo antiguo por Compostela queda hoy, muy firme, mi admiración estética, pero también mi amor a una realidad que va más allá del arte, de la que me he nutrido mucho más de lo que a primera vista parece. No exageraría demasiado si dijera que, por encima del tiempo, y contradiciéndome, la expresión del sentido del humor la aprendí después de haber escuchado esa broma silenciosa que se traen, hecha de gestos y sonrisas, las figuras del Pórtico” (1984: 13). (5)
5 Compostela y su ángel, escrito en 1947, foi publicado por primeira vez en 1948 co gallo da celebración do ano santo compostelán.
No prólogo desta obra que o autor escribe para esta reedición en Destino, Torrente declara unha vez máis o seu amor á cidade e a débeda que ten con ela. A editorial Destino rescatouno, publicándoo en edición de peto no ano 1984.
Praza do Teucro
Segundo conta a lenda, o arqueiro grego Teucro viaxou a Occidente despois da Guerra de Troia, e fundou a cidade de Pontevedra. Nesta fermosa praza pódense contemplar varios edificios de gran interese como o Pazo dos Gago e Montenegro e xusto diante del, o Pazo do Conde de San Román.
Foi unha das prazas máis señoriais da cidade e aínda conserva, hoxe en día, parte das casas nobres que a rodeaban, exemplo da riqueza heráldica de Pontevedra. Cabe destacar o escudo da casa dos Gago e Montenegro, unha auténtica xoia do barroco galego do século XVIII. As rúas próximas a ela, constitúen unha das zonas máis importantes de petiscada e viños.
En 1981 chegaba a Pontevedra e a Bueu o equipo de filmación da TVE para rodar a adaptación de Los gozos y las sombras, a célebre triloxía de Gonzalo Torrente Ballester. A querida actriz Charo López conseguiu un gran recoñecemento profesional polo seu papel como Clara Aldán, unha das protagonistas da obra de Torrente.
A mercería de Clara Aldán ambientouse nun local da praza do Teucro, hoxe convertido nunha viñoteca-cervexaría, que conserva o nome de La Tienda de Clara coma homenaxe ao vínculo desta cidade con Torrente Ballester. Do mesmo xeito, na rebotica da antiga farmacia de Puig, na praza da Verdura, tamén se rodou algunha escena, na que aparece Carlos Deza tomando un augardente. A citada Praza da Ferrería tamén serviu de localización para a parada de autobús que facía a ruta Pueblanueva-Vigo.
RÚA GRAVINA, 8
No curso 41/42 Gonzalo consegue unha praza como agregado á cátedra de Lengua y Literatura española no instituto “Concepción Arenal” de Ferrol. O 1 de outubro de 1942 toma posesión neste centro, cun salario de 12.000 pesetas ó ano. Trasládase a Ferrol, onde a vida é máis barata que en Santiago e vivirá no número 8 da rúa Gravina, a carón da praza de Amboaxe.
O piso que ocupa a familia Torrente era propiedade da familia Cenalmor, que vive na casa do lado. Os fillos deste matrimonio veciño, Román e Xoan, senten interese pola literatura e por este motivo se levarán a cabo interesantes faladoiros literarios na casa dos Cenalmor, moito máis espazosa e acolledora para tal fin.
A amizade de Torrente con Álvaro Cunqueiro viña de lonxe, logo de coincidir en Santiago a finais dos anos 20 como estudantes, e xa despois, nos anos 40, vivindo en Ferrol.
Cunqueiro visitábao cada vez que volvía a Mondoñedo e aproveitaban para reunirse con amigos neses afamados faladoiros nos que se palpaba a boa relación e a conexión de Torrente cos seus coetáneos, chegando a afirmar nunha entrevista televisiva que os escritores galegos tiñan unha especial retranca para manexar o idioma castelán, e que esta curiosidade debíase a que pensaban en galego e adaptaban o castelán ó ritmo do galego. “A mesma letra pero con outra música”, afirmaba Torrente.
RÚA MARIA
No ano 1933 fixou a súa residencia en Ferrol e traballou na Academia Rapariz, que estaba situada inicialmente enriba do Cinema, na célebre rúa María, esquina coa rúa Rubalcaba.
Esta academia foi fundada por José Rapariz e posteriormente tomarían o relevo Antonio Ramil e Camilo Fernández.
Entre o seu profesorado foron destacables, entre outros, o mesmo Ballester, que impartiu clases de Xeometría, Gramática, Latín e Historia, e tamén o avogado, pintor e intelectual Leyra Domínguez.
Non faltan na súa posterior obra literaria referencias á historia local de Ferrol, así «Don Celso Taladriz», na vida real José Rapariz, é un dos personaxes aos que fai referencia no seu libro La saga/fuga de J.B. (1972).
Rúa Arcebispo Malvar
Nesta rúa viviu Torrente, nunha casa ampla, cómoda e espazosa na que foi feliz. Alugada grazas á xestión que levou a cabo unha irmá de D. Isidoro Millán, compañeiro e amigo de Torrente, a casa posuía un faiado comunicado coa vivenda na que instalará o seu despacho de traballo.
Instalada a familia en Pontevedra, nace o cuarto fillo do escritor, Jaime.
O autor desfrutou da súa estadía na cidade do Lérez e a súa obra literaria é bo reflexo desta sintonía única coa cidade.
Cítanse de xeito significativo numerosas localizacións da provincia de Pontevedra na obra de Torrente Ballester: a propia capital, Vigo, Bueu -nomeado polo seu verdadeiro nome, e en incontables ocasións como Pueblanueva del Conde-, Villagarcía -o Villagarcía de Arousa-, Vilaxoán, Sálvora, Corrubedo, Combarro, Cangas do Morrazo, Caldas de Reis, A Estrada, Baiona, Catoira e A Guarda.
Ademais de inspiración, Pontevedra foi ese recuncho inesquecible cheo de amigos, de escenarios que percorrer, de paseos e de cafés. Os profesores Manolo Domínguez e Filgueira Valverde, o café Lar, a xastrería Valiño… e os integrantes da memoria desta cidade: os Muruais, Casto Sampedro, García de la Riega… cos que mantivo sempre relación. Houbo poucos escritores que entenderan e recrearan tan profundamente a alma de Galicia, a súa memoria e a súa identidade máis íntima, como o fixo Torrente.
TEATRO JOFRE
Inaugurouse no ano 1892, despois da achega económica de Joaquín Jofre y Maristany. O teatro leva o nome deste ferrolán que fixo fortuna en Arxentina. Vinculado nas súas orixes ao Hospital da Caridade da cidade, é un espacio teatral de titularidade municipal situado na praza de Galicia, no barrio da Magdalena.
No acto inaugural, o 19 de maio, representouse o clásico de Calderón de la Barca “El alcalde de Zalamea” e a comedia de Vital Aza “El sueño dorado”. Considerado un dos referentes teatrais públicos de Galicia, o teatro Jofre espertou unha paixón no pequeno Gonzalo, que acudía con frecuencia a ver as obras da man do seu pai. Paixón ésta que xa nunca o abandonaría.
Escribirá Torrente no prólogo da súa Obras Completas (1974) e reproducirá de novo, nove anos máis adiante en Dafne y ensueños, o seguinte texto (traducido ó galego): “O teatro do meu pobo, construído en 1850, ou acaso algo máis tarde, era dos chamados de ferradura, de catro pisos, con butacas tapizadas de moitos brazos, e unha araña central, que lembro ás veces enteiramente acesa, como unha festa de luz, de elegancia e de luxo. O seu teito estaba pintado con escenas que xamais alcancei para ver; no telón de boca, obra dun bo artista do cal descoñezo o nome e olvidei, figuraba unha escea da “comedia da arte”, e, debaixo, os retratos dalgúns dramaturgos españoles: Lope, Tirso, Calderón e Moratín, como nas salas madrileñas de La Comedia e de María Guerrero. Os meus pais leváronme ó teatro dende moi xove… e namentras esperabamos o comezo da representación, os meus ouvidos escoitaban a orquestra e os meus ollos clavábanse en Arlequín, en Pierrot, en Colombina, no Templete e nas frondas, porque todo exercía sobre min unha atracción dificilmente explicable.
A sala daquel teatro foi un dos poucos lugares onde fun plenamente feliz, onde sentín a plenitude da vida.
A música da orquesta e a contemplación daquelas pinturas preparábanme para a maxia”.
“El que acierta con su vocación, tiene una gran fortuna. Escribir teatro para los universitarios ha sido mi gran pasión y vocación”. (2)
(2) Extracto dunha entrevista para RTVE, programa “A Fondo”, ano 1976.
Teatro Principal
O 5 de setembro de 1997, o Concello distinguiu ao escritor ferrolán como Fillo Adoptivo nun emotivo acto celebrado no Teatro Principal, onde se deron cita diversas personalidades da cultura galega, unha ampla representación do mundo académico e os seus amigos máis entrañables.
Situado na mesma mazá que o Liceo Casino, e sendo contiguo co mesmo, a fachada principal do Teatro da á rúa Paio Gómez Chariño e as súas fachadas laterais dan ás rúas Don Filiberto e Duque de Tetúan.
O edificio está composto por cinco andares e dous sotos. A fachada, de amplas fiestras, segue mantendo o frontón tradicional. Conta con dúas salas de exposición e un auditorio con capacidade para 434 persoas, que constitúen as naves principais do edificio. O escenario, de 52 metros cadrados, está dotado dunha plataforma móbil. Do mesmo xeito, un falso teito mellora a acústica e da cabida á instalación da iluminación.
No aspecto decorativo, evitáronse os dourados e os detalles barrocos, respectando a esencia do vetusto edificio..
O Teatro Principal ten unha rica e variada oferta cultural ó longo de todo o ano, composta principalmente por representacións teatrais, concertos, etc.
U.S.C.
No ano 1931, o seu pai é destinado a Bueu, e Gonzalo volve matricularse na universidade, pero nesta ocasión, farao na Facultade de Filosofía e Letras en Santiago de Compostela. Estuda por libre e en 1935 e xa sendo pai de dous fillos, licénciase en Historia. En 1936 gaña a oposición para Profesor Auxiliar na Universidade.
Profesor na Universidade de Santiago, e concretamente da materia “Historia da Idade contemporánea” e “Historia de América”, prepara ó mesmo tempo -e supera- as oposicións a Cátedras de Instituto.
Torrente dedicou catro libros á cidade galega de Santiago: Fragmentos de Apocalipsis, La muerte del decano, Compostela y su ángel e Santiago de Rosalía de Castro. Apuntes sobre a vida en Compostela de Rosalía de Castro.
Son frecuentes na obra literaria do escritor as referencias ó mundo universitario compostelán, coma por exemplo en Fragmentos de Apocalipsis, onde Torrente afonda na relación epistolar entre Lénutchka -profesora de Literatura na Universidade de Leningrado- e o propio narrador.
Do mesmo xeito escribiría en referencia á historia local de Santiago, e novamente á universitaria: «Don Calixto [García], un clérigo torpón que fue mi profesor de Arqueología [...]: don Calixto sabía poco y de una manera arbitraria, memorística y confusa.» (Tal persoa existiu como profesor de Arqueoloxía da Universidade santiaguesa).
XARDÍNS DE HERRERA
Foron proxectados polo enxeñeiro naval Andrés Comerma, no ano 1885. Forman parte do barrio da Magdalena, declarado Conxunto histórico artístico no 1984. Sitúanse entre o barrio da Magdalena e o barrio de Ferrol Vello, a carón do parador de turismo e Capitanía Xeneral (edificio da Armada). Dende o seu balcón divísase o Arsenal e a ría de Ferrol.
“Desde estos jardines de Herrera me asomo al paisaje industrial más hermoso que existe, ¿saben qué? Me hubiese gustado ser marino, es normal, en mi pueblo se hacen lo mejores barcos del mundo.”
Gonzalo Torrente Ballester.